Alex Barkot

Fars Edebiyatı’nın en büyük şairlerinden Şirazlı Sadi (Sa‘dî-i Şirâzî), Türk yazar ve şairlerin de çok etkilendiği isimlerden biridir. Bazı kaynaklar onu Firdevsî ve Hâfız’la birlikte Fars Edebiyatı’nın üç büyük isminden biri olarak görürler. Ortaçağ’ın ilim ve kültür merkezlerinden Şiraz’da doğmuştur.

Doğum tarihi konusunda görüş birliğine varılamasa da 1184 yılında doğduğu sanılmaktadır. Asıl ismi bilinmemektedir. Babası atabek Sa‘d bin Zengî’nin hizmetinde bulunduğu için Sadi mahlasını kullanmıştır. Genç yaşta babasını kaybettiğini, “Çocukların ıstırabını bilirim. Çocukluğumda babamı kaybettim” beyiti ile anlatır.

Çocukluğunun ilk yıllarını Şiraz’da geçiren Sadi, ilk tahsilini de orada yapmıştır. Moğol istilasına rastlayan bu dönemde Şiraz’dan kaçarak Bağdat’a göç eder ve tahsiline devrin en önemli eğitim kurumu olan Nizamiye Medreseleri’nde devam eder.

Tahsiline devam ederken devrin büyük mutasavvıflarından ve ulemasından yararlanan Sadi, gençlik çağından sonraki yıllarda sürekli seyahat eder ve maceralı bir hayat sürer. Onun yaşadığı dönemde İran, Moğol hakimiyeti altında harap olmuş durumdadır. Sadi’nin Ortadoğu, Arabistan ve Mısır’ı gezdiği rivayet edilir. Sadi, Şam’da iken Haçlılara karşı Türk-İslam ordularında savaşmıştır. Hatta Hıristiyan kuvvetlere esir düşer, yıllarca ağır istihkam işlerinde çalıştırılır. Sadi’nin bilgisine hayran kalan Suriyeli bir tacir, onu fidye ile satın alarak esaretten kurtarır ve kızıyla evlendirir. Ancak eşinin kendisine kötü davranmasına dayanamayan Sadi, en sonunda evini terk eder, Anadolu’yu Çin’i ve Hindistan’ı gezdikten sonra memleketi Şiraz’a döner. 1256’da memleketine dönen Sadi, ölümsüz eserlerini kaleme almıştır. 1292 yılında Şiraz’da ölmüştür. Mezarı Şiraz’a yakın Sadiyye’dedir.

Sadi’nin asıl ünü, mesnevi türünün en büyük üstatlarından biri olmasından ileri gelir. Eserlerinin toplamı yirmiyi geçmektedir. Bostan, Gülistan, Akl u Aşk, Takrîr-i Dibace, Nasihatü’l-Mülûk öne çıkan eserlerindendir. Doğu edebiyatına büyük etkisi olan Sadi’nin eserleri, ölümünden sonra Ahmed b. Ebubekir tarafından külliyat olarak basılmıştır. 16 kitap 6 risaleden oluşan Külliyat Bisütun diye tanınır.

Sadi’nin asırlık ömrün imbiğinden süzülen şiir ve hikayelerinde, mutluluğu, mutluluğa ulaşmanın yollarını öğretme çabası gözükür. Ölümün kol gezdiği bir çağda, Moğol akınlarının yüreklere korku salıp insanların genç, ihtiyar, çoluk çocuk demeden öldürüldüğü, devletlerin tarih olduğu, şehirlerin yağmalanıp kütüphanelerin yakıldığı, azıkların ve umutların tükendiği bir çağın insanıdır. Onun üstlendiği, Mevlana Celâleddîn-i Rûmî ve Hacı Bayram-ı Veli’nin Anadolu’da Haçlı Seferleri sırasında halkı iç dünyalarına yönlendirmelerine benzer bir görevdir. Bu görev savaşın egemen olduğu dış dünyadan barışın egemen olduğu iç dünyaya yönelmek, huzuru içte aramak, yaralı kalplere merhem olmaya çalışmaktır. Sadi’nin anlattığı saadet, sadece maddenin, suretin huzuru değildir. Dünyada elde edildikten sonra ölümle kesilmeyen, ölümün ötesinde de devam eden saadettir, ruhun ve mananın saadetidir.

Bostan, 1257 yılında Ebubekir bin Said bin Zengi’ye atfen yazdığı eserdir. Bostan güzel yer anlamına gelmektedir. Eserin tamamı manzumdur. İran Edebiyatı’nın en büyük eserlerindendir. Münacaat ve naat ile başlar. Ardından dört halifeye övgüden sonra, eserin yazılış sebebi ve tarihi yazılmıştır. Ebubekir bin Sad bin Zengi’ye methiyenin ardından, eser on bölüm halinde devam eder.

Sadi bu eseri yazma sebebini şöyle açıklar: “Dünyanın her tarafını gezdim dolaştım, çokça insan tanıdım… Bununla beraber Şiraz’ın temiz insanları gibi mütevazı insan görmedim… Bu insanların muhabbeti beni Şam’dan, Rum illerinden çekti, artık Şiraz’a dönmek istedim. Fakat buralardan dönerken dostlarımın yanına eli boş dönmek çok ağırıma gitti. Mısır’dan dönenler gittikleri yere Mısır şekeri götürürler, ben ise eli boş dönüyorum. Dostlarıma şeker götüremiyorsam da şekerden daha tatlı sözler götüreceğim dedim ve bununla teselli buldum. Ne yazacağımı düşündüm ve tertibini yazdım. Düşündüğüm şeyden adeta güzel bir saray oldu ve o saraya on kapı yaptım.”

“Çirkin tabiat, adamı cehenneme götürür. Çünkü iyi huy cennetten gelmiştir. Tek ırmak kenarından sıcak su iç de ekşi suratlının soğuk gül şerbetini içme. Yüzü sofra gibi karmakarışık olan bir adamın ekmeğini tatmak haramdır.

Yüksek bir makamda mısın? Aklın başında oldukça bir düşküne gülme. Nice ayakta duranlar ayaktan oldular da onların yerlerini düşkünler aldılar.

Tüccarları ısırıp zehirleyen bir padişah, halkına ve orduya karşı iyilik kapısını kapamış sayılır. İnsanlar onun çıkardığı kötü adetlerin velvelesini duyduktan sonra oraya giderler mi?

Ey akıl sahibi, gül ile diken beraberdir. Niçin dikenle uğraşıyorsun? Sen gül demetle. Kimin yaratılışında bu çirkin tabiat varsa, tavusta o çirkin ayaktan başka bir yer göremez.” (Bostan, Çeviren: Hikmet İlaydın)

1258’de yazdığı Gülistan’da bulunan nazım ve nesirle yoğrulmuş kısa hikayelerinde ise, Sadi’nin seyahatlerinde elde ettiği bilgi ve birikimler insana yol gösterecek evrensel değerlerle yoğrulmuştur. Sekiz bölümden oluşmaktadır: Padişahların Gidişi, Dervişlerin Ahlakı, Kanaatin Üstünlüğü, Susmanın Yararları, Aşk ve Gençlik, Dermansızlık ve Yaşlılık, Terbiyenin Etkisi ve Sohbet Âdâbı. Şirazlı Sadi, hayatı anlama, doğru ve düzgün yaşama konusunda insana ışık tutmasını ümit ettiği bu bölümleri birer cennet kapısı gibi görür ve okuyucuyu sıkmamak adına kitabın düzeni ve bölüm başlıkları konusunda kısa anlatımı yeğlediğini belirtir.

Sadi’nin bu eseri yazma sebebi Gülistan’da şöyle anlatılır. Sadi, bir dostunun çok zengin gül bahçesine ziyarete gitmiştir. Orada dostu gülleri ile iftihar ederken, Sadi bu güllerin geçici olduğunu asıl ve kalıcı güller edinmemiz gerektiğini söylemiştir. Ve orada Sadi içinde asırlarca solmayan taptaze güller olacak bir bahçeyi, yani Gülistan’ı yazacağını söyler. Gülistan, Bostan gibi münacaat ve naat ile başlar ve eserin ithaf edildiği Ebu Nasır oğul Fahreddin’e methiye ile devam eder.

“Barışık olmak istersen düşmanla, ardından kötü sözler etse de, sen onun yüzüne karşı iyi şeyler söyle. İnsanları inciten, diliyle incitir ya; sen de acı sözler duymak istemezsen, iyilikle tatlandır onun ağzını.”

“Büyük İskender’e sordular:

– Doğudaki ve batıdaki ülkeleri ne ile aldın? Önceki padişahların hazineleri, toprakları ve askerleri seninkinden fazlaydı. Yine de bu kadar fetih yapmak onlara nasip olmamıştır.

– Tanrı’nın yardımıyla aldığım ülkelerin halklarını incitmedim ve padişahlarını iyilikle yâd ettim.”

İyi bilmiyorsan sözünün doğruluğunu
Onu söylemek için açma sakın ağzını.
Doğru söyleyip düşeceksen zindana,
Kurtulmak için zindandan, söyle sen yalan.
(Gülistan, Çeviren: Mehmet Kanar)

Asıl adı Hâce İmam Ömer el-Hayyâmî, yahut Hayyâm en-Nîşâburî olan Ömer Hayyâm, 12. yüzyıl Fars topraklarında doğar. 1039 – 1048 yılları arasında Horasan eyaletinin merkezi Nîşâbur’da doğan Ömer Hayyâm, öğrenimini ve hayatının büyük bir kısmını orada ve Semerkant’ta geçirmiştir.

Ömer Hayyam’dan Ders Alınacak 25 Rubai isimli yazımızı da okumanızı öneriyoruz.

Hayyâm kelimesi otağ veya çadır yapımcısı anlamına gelmekle birlikte, onun İran’da yerleşmiş Arap asıllı Hayyâmî kabilesine mensup olabileceği de düşünülmektedir. Ömer Hayyam’ın bu mahlasını içeren rubaileri de söz konusudur.

Khudadad Azara, Omar Khayyam

Hayyam! Tenet be hayme mimand rast
Sultan ruh est ve menzileş dar-ı -fenast
Ferraş-ı ecel zi behr-i- diğer menzil
Ez pâ fkend hayme ki Sultan ber hast

(Tercümesi: Hayyam! Senin vücudun tamamen bir çadıra benzer. Çadırda Sultan, ruhtur ve onun menzili ahirettir. Ecel hizmetkarı diğer bir menzil için sultan kalktı diye çadırı kökünden yıktı.)

Mimmo Frassineti, Portrait of Omar Khayyam

Kendisine büyük ilgi gösteren Selçuklu sultanlarının, Vezir Nizâmülmülk’ün saraylarında görev yapmaktan hoşlanmayan Hayyâm, bilimsel araştırmalara adanmış sakin bir hayatı seçerek, zaman zaman Semerkant, Buhara, Belh ve İsfahan gibi bilim ve sanat merkezlerinde dolaşmayı tercih etmiştir. Semerkant’ta iken Ebû Tâhir isminde yüksek makam sahibi bir memurun himayesine girmiştir. Hayatının son demlerini Nîşâbur’da geçiren Hayyâm’ın, net bir tarih olmamakla birlikte 1123 – 1132 yılları arasında 85 yaşlarında öldüğü tahmin edilmektedir.

Selçuklu sultanı Melikşah başta olmak üzere, zamanının hükümdarlarından büyük yakınlık gören Hayyam’ın, ünlü devlet adamı Nizamülmülk ve Batınilerin kurucusu Hassan Sabbah’la okul arkadaşı olduğu iddia edilir. Bu fikre karşı çıkanlardan Abdülbaki Gölpınarlı, Hayyam ve Rubaileri isimli kitabında “Hayyam’ın Nizamülmülk ve Hasan Sabbah ile ders arkadaşı olduğu hakkındaki rivayet, tamamıyla uydurmadır. Nizamülmülk 1017’de doğmuş, 1092’de bir Bâtıni tarafından öldürülmüştür. Hasan Sabbah Alamut’u 1090-1091’de ele geçirmiş, 1124’te ölmüştür.” der.

Suhas Tavkar, Relief Drawing of Omar Khayyam

Bir alim ve filozof olan Ömer Hayyâm, cebir, geometri, astronomi, fizik ve tıpla ilgilenmiş, müzikle uğraşmış, ayrıca adını ölümsüzleştiren rubâîlerini kaleme almıştır. Ali b. Zeyd el-Beyhakî, Hayyâm’ın hafızasının fevkalade kuvvetli olduğunu, dil, fıkıh, tarih ve kıraat sahalarında geniş bilgisi bulunduğunu, matematik, tıp ve diğer ilimlerde eşsiz olduğunu söylerken, Necmeddîn-i Dâye onun hakkında bahtsız bir filozof, Allahsız ve maddeci der.

Hakkında söylenen ve yazılan yorum ve değerlendirmelerin çoğu olumsuz olmasına rağmen, cebir, geometri, astronomi, fizik ve tıp alanlarının yanı sıra özellikle rubâî nazım şekliyle kaleme aldığı manzumeleriyle şöhret bulan Ömer Hayyâm, Fars Edebiyatı tarihinin en fazla irdelenen ve merakla araştırılan simalarından biridir.

Jay Hambidge, At the Tomb of Omar Khayyam

Bir geldi mi derin ölüm uykusu,
Biter bu dünyanın dedikodusu.
Ölenden bir haber bekler insanlar:
Ne söylesin? Bilmez ki ne olduğunu!

Ferman sende, ama güzel yaşamak bizde:
Senden ayığız bu sarhoş halimizde.
Sen insan kanı içersin, biz üzüm kanı:
İnsaf be sultanım, kötülük hangimizde?
(Çeviri: Sabahattin Eyüboğlu)

Elbette böylesi bir ismin, Osmanlı dönemi Türk Edebiyatı’nda etkisinin olmadığı düşünülemez. Pek çok Osmanlı şairinin manzumelerinde Ömer Hayyâm’ın kendine yer bulduğu, yaklaşık olarak 16. yüzyıldan itibaren divan şairlerimiz tarafından tanınan, örnek alınan ve ilham kaynağı olarak kabul edilen bir şahsiyet olduğu görülür.

Edmund Dulac, All Are But Stories (The Rubaiyat of Omar Khayyam)

Ömer Hayyam’ın matematik alanında çok önemli bulguları vardır. Cebir, paralel çizgiler teorisi ile orantı ve sayılar teorisinde kendisinden önceki matematikçileri geride bırakarak harf ve işaretlere dayalı teoriler geliştirmiştir. Ömer Hayyam, Risale-i Cebr adlı eserinde Yunan matematikçi Öklid’in kitaplarından bahsettiği gibi, ikinci derece denklemlerin geometrik çözümlerine yer vermiştir.

Hayyam birinci, ikinci ve üçüncü derece denklemleri sınıflandıran ilk kişi olmuştur. Bazı yazarlar, üçüncü derece denklemlerinin Yunanlı bilginler tarafından çözüldüğünü söylerler. Ancak Ömer Hayyam’ın Cebr ve Mukabele adlı eserini ilk kez 1851 yılında yayınlayan Franz Woepcke, eserin giriş kısmında bu varsayımın doğru olmadığını ifade eder ve Yunanlıların eserlerinde cebir ile ilgili herhangi bir ize rastlanmadığından, onların üçüncü derece denklemleri çözdüğü söylenemez der.

(a+b)n ifadesindeki (n) tam sayı olduğu zaman, açınımın katsayılarını ilk defa Ömer Hayyam tablo halinde vermiştir. Ondan altı yüzyıl sonra yaşayan Newton ve Pascal’a mal edilen binom formülünü de kendisi bulmuştur. Hayyam, ayrıca geometride Öklid postülaları (ispat dilmeye gerek duyulmadan doğru olarak benimsenen önerme) üzerine çalışmalar yapmış ve İtalyan Giovanni Girolamo Saccheri’den altı yüz yıl önce Öklid dışı geometrilerin ilk işaretlerini vermiştir.

Ömer Hayyam’ın, gümüş ve altın gibi değerli madenlerin alaşımlarının saflığının ölçülmesi ve yakut, zümrüt gibi değerli taşların saflığının belirlenmesi konusunda da çalışmaları bulunmaktadır. Bu konuda Hayyam’ın da Arşimet kanununa dayalı su terazisi hesap ve tasarım çalışmaları vardır. Ayrıca hava ve iklim değişmeleri ile ilgili olarak meteoroloji konusunda da çalışma ve uygulamalar yaptığı bilinmektedir.

Amit Thakurta, Omar Khayyam – Rubaiyat 1

Ömer Hayyam’ın astronomi alanındaki yoğun çalışmaları, büyük vezir Nizamülmülk’ün tavsiyesi üzerine, onun Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından 1074 yılında saltanatın başkenti İsfahan’a daveti ile başlamıştır. Sarayda müneccimbaşı makamına atanan Hayyam, diğer davetli gökbilimcilerle birlikte kısa sürede İsfahan gözlemevini kurmuş ve 1079 senesinde Celali veya Melikşah Takvimi olarak bilinen takvimi hazırlamıştır. Bu takvime göre 1 yıl 365 gün 6 saat olarak kabul edilmiştir. Bu takvim günümüzde kullanılan Gregoryen takviminden daha doğrudur. Çünkü Gregoryen takviminde hata yaklaşık 3300 yılda 1 gündür. Hayyam’ın takviminde ise 1 günlük hata yaklaşık 4500 yılda oluşmaktadır.

Hayyam’ın, matematik ve fen bilimleriyle ilgili eserlerini şöyle özetleyebiliriz:

1) Risâletun fi’l-berâhîni ‘alâ mesâili’l-cebri ve’l-mukabeleti (Cebir ve Mukabele Problemlerinin Çözümleri Hakkında Kitap): Hayyam’ın matematik alanında yazdığı en ayrıntılı ve en önemli eseridir. Bu eserin bazı elyazmaları Fransa’da Paris Milli Kütüphanesi, Amerika’da Columbia Üniversitesi Kütüphanesi, Hollanda’da Leiden Kütüphanesi ve İtalya’da Vatikan Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.

2) Risâletun fî kısmeti rub’i’d-dâireti (Dairenin dörtte birinin bölünmesi ile ilgili kitap): Dairenin dörtte birinin bölünmesi konusunda Arapça olarak kaleme aldığı bir risaledir.

3) Risâletun fî şerhi mâ eşkele min musâderâti kitâbi Oklidis (Öklid’in eserindeki güç problemlerin açıklamaları hakkında kitap): En az cebir ve mukabele kitabı kadar önemli olan bu risalede (küçük kitap) Hayyam, Öklid’in kitabında bulunan güç problemlerini açıklamaktadır. Bir mukaddime ve üç makaleden oluşan bu risalede, eski Yunan ve son dönem İslam çalışmalarının eksiklik ve yanlışlıklarından da söz etmektedir.

4) Risâletun fi’l-ihtiyâli li ma’rifeti mikdâreyi’z-zehebi ve’l-fıddati fî cismin murekkebin minhumâ (Altın ve gümüşten oluşan bir cismin, oluştuğu bu maddelerin miktarını belirleme ilkeleri hakkında kitap): Arapça olarak kaleme alınan bu eser, Mizânu’l-Hikmeti adıyla da anılmaktadır. Bu risalenin tamamının Hayyam’a ait olup olmadığı konusu kesin olarak bilinmemektedir. Bu eserde, Arşimet’in katı bir cismin kendisinden daha düşük yoğunlukta bir sıvıya daldırıldığında, katı cismin ağırlığının, yerini aldığı sıvının ağırlığı kadar azalacağını belirten ilkesi açıklanmaktadır.

5) el-Kavlu ‘alâ ecnâsi’l-lezî bi’l-erba’a (“Tetrachord” (dörtlü dizi) Hakkında Söz): Müzik konusunda Arapça olarak yazılan bu risalede, frekanslar ve dört noktadan oluşan yarım oktavlık akor hakkında bilgi verilmektedir.

Ömer Hayyam’ın Nişabur’daki türbesi

Ömer Hayyam’dan biri Farsça ve dördü Arapça olmak üzere beş felsefî eser günümüze kadar ulaşmıştır. Hayyam, felsefi eserlerinde iki önemli noktaya değinmektedir. Birincisi, bu eserleri ya bir soruya cevap olarak ya da birisinin isteği üzerine kaleme almıştır. Başka bir ifadeyle Hayyam, felsefi eserlerini, matematik ile ilgili eserlerinde olduğu gibi isteyerek değil, zorunlu olarak yazmıştır. Bu nedenle, Hayyam’ın matematikçilik yönünün felsefecilik yönünden üstün olduğu söylenebilir.

1) Tercume-i Hutbetu’l-Ğerrâ-yi İbn Sinâ (İbn Sina’nın Hutbetu’l-Garra Adlı Eserinin Çevirisi): Hayyam, İsfahan’da bulunduğu sırada bazı dostlarının isteği üzerine İbn Sina’nın Hutbetu’l-Garrâ adlı eserini Farsça’ya çevirmiştir. İbn Sina’nın bu eseri, Tanrı’nın tek oluşu ve yaratılış konularını ele almaktadır.

2) Risâletun fi’l-kevni ve’t-teklîfi (Yaratılış ve insanın kulluk görevleri hakkında kitap): Hayyam, 1080 yılında Arapça olarak kaleme aldığı bu risalede, Fars bölgelerinden birisinin kadısı ve aynı zamanda İbn Sina’nın öğrencisi olan İmam Ebû Nasr Muhammed bin Abdurrahîm Nesevî’nin sorularına cevaplar vermektedir. Kaynaklardan anlaşıldığına göre Hayyam bu tarihlerde Şiraz’da Fars Kadılar Kadısı Ebû Tâhir’in yanında bulunuyordu.

3) Zaruretu’t-Tezâddi fi’l-’âlemi ve’l-cebri ve’l-bekâ’i (Dünya, zorunlu kadercilik ve ebedîlikteki zıtlıkların mecburi oluşu): Risâletun fi’l-kevni ve’t-teklîfi’nin devamı niteliğinde olan bu eser, Ebû Nasr Muhammed bin Abdurrahîm Nesevî’ye hitaben Arapça olarak kaleme alınmıştır. Ebû Nasr, Hayyam’ın önceki eserinde kendisine verdiği cevaplar doğrultusunda üç felsefi meseleyi ortaya atarak bu konudaki görüşlerini sormaktadır.

4) Risâletun fi’l-vucûd (Varlık hakkında kitap): Eserin sonundaki sözlerden anlaşıldığına göre bu eser de Risâletun fi’lkevni ve’t-teklîfi”nin devamı olup Kadı Ebû Nasr Muhammed bin Abdurrahîm Nesevî’ye hitaben yazılmıştır.

5) Risâletu’z-ziyâi’l-‘akl’i fi’l-‘ilmi’l-kullî (Küllî ilimlerde aklın nurları): Varlık ve Tanrı’nın özelliklerinden söz eden bu eser, Risâletun fi’l-vucûd’un devamı gibi görünmektedir.

6) Risâle der ilm-i külliyât-i vücûd (Varlıkla ilgili bilimler hakkında kitap): Hayyam’ın felsefi konularda Farsça olarak kaleme aldığı tek eserdir. Hayyam bu eseri, İsmaililer tarafından öldürülünceye kadar Sultan Sencer’in vezirliğini yapan Ebu’l-Feth Muzaffer bin Nizâmülmülk’ün isteği üzerine kaleme almıştır.

7) Risâletu cevâben li-selâsi mesâilin (Üç mesele için cevaplar kitabı): Bu eser, Abdulcebbâr Moşkevî’nin evrendeki zorunlu çelişkilerin çözümü konusunda Hayyam’a sorduğu üç felsefi soruya cevap olarak kaleme alınmıştır.

8) Risâle der keşf-i hakikat-i Novrûz (Nevruz gerçeğinin ortaya çıkarılması hakkında kitap): Farsça olarak kaleme alınan bu eserde, dünyanın güneşin etrafındaki dönüşünün 365 gün 6 saatte tamamlandığı, yılın tamamlandığı bu günü, yaklaşık 2500 yıl önce Kral Cemşid’in tespit ettiği ve ona Novruz adını vererek kutlamalar yaptığı, ilk İran kralı Keyumers’in tahta geçince insanların zamanı anlayabilmeleri için yılın ay ve günlerine isim konulmasını istediği ve böylece yılın başlangıcından itibaren meleklerin sayısına göre 12 aya bölünerek adlandırıldığı ve günlere isim verildiği, astronomiden faydalanılarak anlatılmaktadır.

William Shakespeare, Oscar Wilde, Virginia Woolf, Arthur Schopenhauer başta olmak üzere ünlü yazar ve düşünürlerin kadınlar hakkındaki sözlerini derledik.

Ünlü Şairlerimizin Kadın Şiirleri
Dünya Kadınlar Günü Nedir ve Neden Kutlanır?
Kadınlara Dair Öyküler

On ağzım da olsa, on dilim de olsa,
Sayamam çevirdikleri dolapları kadınların,
Erkeklerden para sızdırmak için.
Ovidius

Mumlar söndü mü, bütün kadınlar güzeldir. Plutarkhos

Kıskanç bir kadının kin dolu kargışları
Kuduz köpekten daha beter zehirler adamı.
William Shakespeare

Thomas Eakins, A Rose, 1907

Kadınların gözyaşlarından daha çabuk kuruyan bir şey yoktur. John Webster

İffetli kadınların çoğu, aramaya kalkışan olmadığı için el değmemiş definelere benzer. François de la Rochefoucauld

Kadınlar hep aşırıya kaçarlar, erkeklerden ya daha iyidirler ya da daha kötü. La Bruyère

Bir kadın size kalbini vermeye görsün, vücudunun öteki yerlerinden asla kurtaramazsınız kendinizi. John Vanbrugh

Sir Francis Bernard Dicksee, Portrait of the Hon. Mrs Ernest Guinness, 1912

Erkek yaşadığı mutluluktan zevk alır, kadın ise verdiği mutluluktan. Pierre Choderlos de Laclos

Dişi karakterin en temel yanlışı, adalet duygusu olmamasıdır. Arthur Schopenhauer

Bağımsızlık Bildirgesi’nde yer alan ilkelerin insanlığın yarısıyla hiçbir ilişkisinin olmaması akıl alır bir şey mi?
Harriet Martineau

Kadınlar sevilmek için yaratılmışlardır, anlaşılmak için değil. Oscar Wilde

Bir kadın, kendisiyle aynı yaştaki bir erkekten her zaman daha gençtir. Elizabeth Barrett Browning

Kadın Tanrı’nın ikinci hatasıydı. Nietzsche

Herbert James Gunn, Pauline In The Yellow Dress, 1944

Haydutlar ya paranı alır ya canını, kadınlar her ikisini de. Samuel Butler

Gerçek yaşını söyleyen bir kadına asla güvenmemek gerekir. Gerçek yaşını söyleyen kadın her şeyi söyleyebilir. Oscar Wilde

Bugüne değin hiç yanıtlanmamış olan ve otuz yıldır kadın ruhunu araştırmama karşın benim de şimdiye kadar yanıtlayamadığım o büyük soru şu: Bir kadın ne ister? Sigmund Freud

John Lavery, Portrait of Hazel Lavery, 1936

Ne güzellik, ne dilbazlık. Bazı kadınlar öyle bir yürüyüp giderler ki, adamın aklını başından alırlar. Rudyard Kipling

Güzel kadınları düş gücü olmayan erkeklere bırakalım. Marcel Proust

Tanrı erkeği yarattı ama baktı ki yeterince yalnız değil, kendini daha da yalnız hissetsin diye bir eş verdi ona. Paul Valéry

Çoğu kadın resmedildiği kadar genç değil. Max Beerbohm

Kırk beşinde çok güzel bir kadındı ve daha uzun yıllar öyle kalacaktı. Anita Brookner

Max Nonnenbruch, Evening By The Lake

Bir erkekle mutlu olmak için onu çok fazla anlamalı, pek az sevmelisiniz. Bir kadınla mutlu olmak için onu çok fazla sevmeli, ama anlamaya çalışmamalısınız. Helen Rowland

Kadınlar devrimlerden de, devrimcilerden de nefret ederler. Yumuşak başlı, bankada hatırlı ve yemeğe asla geç kalmayan erkeklerden hoşlanırlar. H.L. Mencken

Kadınlarla erkekler hiç değilse bir konuda birleşirler: İkisi de kadınlara güvenmez. H.L. Mencken

Vittorio Matteo Corcos, Dreams, 1896

Kadınlar yüzyıllar boyunca erkeği doğal boyutlarından iki kat büyük gösterme büyüsü ve gücüne sahip birer ayna hizmeti vermişlerdir. Virginia Woolf

Kadınlar, erkeklerin tersine önce severler, sonra isterler. Henry de Montherlant

Kadın doğulmaz, kadın olunur. Simone de Beauvoir

Bir kadınla yalnızca üç şey yapılabilir: Onu sevebilirsiniz, onun için acı çekebilirsiniz, bir de onu edebiyata dönüştürebilirsiniz. Lawrance Durrell

James Tissot, Spring, 1865

Karşı cinsin benden daha büyük hayranı olamaz; elimde bunu kanıtlayacak faturalar var. Alan Jay Lerner

Mahkemede karşılaşmadıkça bir kadını tanıyamazsınız. Norman Mailer

Erkeklerin kadınlardan daha çok sorunu var. Her şeyden önce kadınlara katlanmak zorundalar. Françoise Sagan

Dişi Mozart yoktur, çünkü dişi karındeşen Jack da yoktur. Camille Paglia

Hubert Denis Etcheverry, Le dame en bleu, 1930

Bir kadın kocasının sık sık yaptığı esprilere her gülüşünde ona ihanet eder. Kadınına bakıp da, “Ben onsuz ne yapardım diyen?” erkek çoktan bitmiştir. Germaine Greer

Bana sorarsan, azgın bir kadına kulak asmamalı,
Aşığına söyledikleri suya ve rüzgara yazılmalı,
Cattullus

Bütün kadınlar eninde sonunda annelerine benzerler. Bu onların trajedisidir. Hiçbir erkek annesine benzemez. Bu da onun trajedisidir. Oscar Wilde